Kur të dhemb prostata

Ardian Vehbiu (këtej e tutje: AV), para disa ditësh në blogun e vet[1] kapi një shkrim të Dr. Myftar Barbullushit të botuar tek gazeta Panorama[2]. Shkrimi i Dr. Barbullushit, tejet divulgativ, në gjykimin tim apelonte për më shumë kujdes ndaj vetes, duke e lidhur këtë, në një shënim të vogël në fund të shkrimit, me maninë tonë për politikën shterpe. Kur politika duhet të ofroj zgjidhje, edhe për shëndetin.

AV merr, dhe më pas rimerr, disa herë gjatë komenteve të lëna tek blogu i vet disa statistika amerikane. Pra të përftuara nga të dhëna të mbledhura nga meshkuj amerikanë. Kjo ka shumë rëndësi të theksohet sepse ambineti luan një rol të jashtëzakonshëm në lindjen dhe zhvillimin disa lloje sëmundjesh.

Statistikat e sjella nga AV nuk kanë se si dhe pse të kundërshtohen sepse i jep edhe NIH[3]. Ajo që AV nuk kupton është se asnjë statistikë nuk mund të ekstrapolohet apo të interpretohet jashtë kontekstit të vet; konteksti i atyre statistikave është realiteti amerikan, mënyra e jetesës së meshkujve amerikanë etj.

Kështu AV nuk ka të dhëna mbi përhapjen, për shkaqe gjenetike apo ambientale, të tumorit të prostatës qoftë beninj qoftë malinj në popullatën e meshkujve shqiptarë. Për më tepër të gjithë ata që kanë njëfarë moshe e dinë kushtet ndaj të cilave janë ekspozuar mbi-50 vjeçarët e sotëm në të shkuarën. Mjaft të kujtoj se edhe sot në disa qëndra të banuara njerëzit janë të ekspozuar ndaj eternitit, fibrat e holla e të cilit mund të shkaktojnë kancer të mushkërive.

Ndonjë do të thoshte se as Dr. Barbullushi, kur ka shkuar shkrimin, mund të mos ketë patur apo mund të mos ketë as tani statistika për të mbështetur ato deklarata dhe atë përqasje ndaj diagnozës. Unë po spekuloj dhe po e marr si të mirëqenë faktin se doktori nuk i ka… Por minimalisht biem dakord se doktori ka më shumë eksperiencë se AV mbi shëndetin e popullatës shqiptare, të popullatës mashkullore shiptare? Natyrisht që po.

Siç ia vura në dukje edhe AV tek blogu i vet, të gjithë kanë të drejtë të kenë opinionet e veta, por disa mbeten thjeshtë opinione, të një opinionisti, ndërsa të tjera opinione kanë një peshë më të madhe, pikërisht sepse dalin nga njerëz me një përvojë të caktuar, me vite e vite shkollim, me vite e vite eksperiencë teorike  dhe praktike…

Unë nuk do të merrem fare me meritën e testit për të shpëtuar jetë, apo efikasitetin e tij, sepse këto janë debate që ende zhvillohen mes ekspertëve.

Mosreplikimi i Dr. Barbullushit, nëse është në dijeni të debatit të kotë që është ngritur nga shkrimi i tij, është për t’u vlerësuar dhe interpretuar ekzaktësisht si mos-replikimi dhe heshtja e dyshes Dawkins-Gould ndaj provokimeve të fondamentalistëve fetarë.
Përgjigjja e Dawkins (dhe Gould) ishte se, të përgjigjurit (ndaj provokimeve) implikonte indirekt vendosjen e tjetrit në të njëjtin plan, qoftë edhe të zotërimit të njohurive të fushës së caktuar. Pra duke u përgjigjur i njeh interlokutorit, në sytë e publikut, një cilësi që ai nuk e ka.

…

Testi PSA është i vlefshëm, me qenë se mat nivelin hematik të një antigjeni (proteine) specifik të prodhuar nga gjëndra e prostatës. Kështu testi shprehet vetëm për dhe vetëm rreth shqetësimeve të prostatës. Testi ka edhe anët e veta negative, si të gjithë testet e tjera. Si gjithçka bëjmë ne në jetën tonë të përditshme.

Unë i trembem vetëm një gjëje. Kam frikë se një pjesë e mirë e atyre që kanë lexuar këto shkime kanë keqkuptuar rolin e testit. Kam frikë se vet AV ka keqkuptuar rolin e testit, ose të paktën nuk e ka shpjeguar mirë atë.

Me anë të atij testi analizohet niveli hematik (i gjakut) i një proteine të caktuar. Nëse kjo proteinë gjendet në nivele të larta (dhe këto janë përcaktime arbitrare statistikore që vendosen mes ekspertësh) atëherë, përgjithësisht, theksoj përgjithësisht, është indikativ i një problemi të prostatës.
Këtu vjen e ndërlikohet çështja.
Ndërsa AV i futet një rruge të caktuar, doktori as që i është futur kësaj rruge, duke e lënë përqasjen dhe zgjedhen e mëtejshme (terapeutike?) si vendim që do të maturohet nga një dialog pacient-mjek. Rruga ka të bëjë me trajtimin apo jo të subjekteve që do të shfaqin nivele të larta në testin PSA.

Pra vetë testi PSA, kryerja e tij, nuk shkakton asnjë efekt anësor. Efekti anësor, do të ishte ai i kostove të tepërta për sistemin shëndetësor amerikan, apo shqiptar.

Debati rreth raportit kosto-benefite po zhvillohet në SHBA, ku statistikat janë ato të mësipërmet, të sjella edhe nga AV. Por kjo nuk do të thotë se meqë ai test, në SHBA, ku meshkujt preken në një përqindje të caktuar nga tumori i prostatës, ka vlera të diskutueshme, ka të njëtat vlera edhe në realitetin shqiptar. Aspak.

Realitetin shqipëtar AV nuk e njeh. Nuk e njoh as unë. Por doktori me siguri e njeh, sepse ai ushtron profesionin e vet atje. Nëse doktori, qoftë nga statistikat që mund të zotërojë, qoftë nga eksperienca personale, mendon dhe shkruan një artikull gazete për të nxitur testimin dhe preokupimin ndër meshkujt shqiptarë për tumorin e prostatës kjo i bën veç mirë shëndetit publik dhe parandalimit të një sëmundjeje të tillë.

AV thotë: “Me sa duket, ka të dhëna të mjaftueshme që testi mund të shkaktojë më shumë probleme, sesa të shpëtojë jetë njerëzish.” [4].

Pra, ndryshe nga sa thotë, gabimisht AV, testi në vetvete nuk shkakton dëme. Është një analizë e thjeshtë. Dëmet apo ekzaminimet e kota të mëpasshme, për të cilat preokupohet me të drejtë AV, janë në dorë të mjekut dhe të vendimeve që dalin ga dialogu i këtij të fundt me pacientin.

Në komunitetin shkencor (mjekësor) nuk ka ende konsensus unanim mbi mënyrat e përdorimit apo efikasitetin e testit PSA në diagnozën definitive, përfundimtare të një çrregullimi të prostatës. Kjo nuk do të thotë se ai test nuk është i vlefshëm dhe nuk duhet të përdoret. Mjeku duhet të jetë i aftë të gjykojë historinë personale të pacinetit, dhe duke diskutuar me pacientin të marrë vendime për hapa të mëtejshme.

Shkrimi i zt. Mark Marku po tek Panorma[5], si kritikë konstruktve ndaj AV, në surprizën time, dashur-padashur, e trajtonte çështjen në një aspekt mjaft interesant.

Unë shpresoj të kem qartësuar sadopak dy pika kyçe sipas të cilave shqetësimi, kritika e AV është e pabazë.

—

[1] AV: Votoni me prostatë, Peizazhe të fjalës  26.05.2013 – nyje

[2] Dr. Myftar Barbullushi: Telefonata e tmerrshme, Gazeta Panorama 24.05.2013 – nyje

[3] National Cancer Institute-  Prostate-Specific Antigen – PSA- Test

[4] AV: Zëri i qytetarit, Gazeta Panorama 31.05.2013 – nyje

[5] Mark Marku: Doktor Vehbiu dhe analiza filologjike e testit të prostatës, Gazeta Panorama 30.05.2013 – nyje

© Rinstinkt, 02 Qershor 2013

————————————————————————————