Sistemi i frymëshkëmbimit

Të gjitha qeniet e gjalla janë të varura nga furnizmimi me oksigjen për të kryer aktivitetet e veta kimike. Mushkëritë punojnë si zona e shkëmbimit të gazeve. Oksigjeni kalon nga mushkëritë në gjak dhe në të njëjtën kohë dioksidi i karbonit kalon nga gjaku në mushkëri nga ku, mëpastaj, nxirret jashtë orgnizmit me anë të frymënxjerrjes. Frymëthithja dhe frymënxjerrja zakonisht kryhen me anë të hundës.

Qelizë epiteliale me cilie (qerpikë) nga zgavra e hundës – © 2007 Dennis Kunkel

Zgavra e hundës është e veshur me qime dhe me cilie (qerpikë). Nga rrugët e hundës ajri kalon në faring dhe nga aty në laring. Nga laringu ajri lëviz drejt trakesë. Trakeja është një tub i gjatë membranoz  me unaza indi kërcor për të parandaluar kolapsin (rënien, prishjes e strukturës tubulare) gjatë frymëthithjes. Trakeja çon në bronke, të cilët ndahen në bronkiole(a).

Shkëmbimi i gazeve, për të qenë më të saktë, ndodh në trasta të vogla ajri – hojëzat. Hojëzat janë të grupuara në degë përreth skajeve (fundeve) të bronkiolave më të vogla. Çdo hojëz është rreth 1 ose 2 mm e gjerë dhe është e rrethuar nga kapilarë gjaku. Muret e kapilarëve të gjakut dhe të hojëzave përbëhen nga një shtresë e vetme qelizash epiteliale të sheshta të ndara vetëm nga një cipë (membranë) e hollë. Barriera mes ajrit në hojëza dhe gjakut në kapilarë është 0.3 mm.

Mikroskopi elektronike e nje bronkiole dhe hojëzave që i qëndrojnë përreth – © 2007 Dennis Kunkel

Mushkëritë janë të vendosura në zgavrën e kraharorit. Mushkëritë kanë një strukturë kon-ngjashme dhe shtrihen nga çifti i parë i brinjëve e deri mbi diafragmë. Diafragma është muskuli më i madh i frymëmarrjes dhe është i pozicionuar në fundin e zgavrës së (kafazit të) kraharorit.

Mushkëria e djathtë është e ndarë në një lob të sipërm, një lob të mesëm dhe një lob të poshtëm. Mushkëria e majtë është e ndarë në dy lobe, një të sipërm dhe një të poshtëm. Të gjithë lobet, e të dyja mushkërive janë  më tej të ndarë në lobtha.

Një çift mushkërish njerëzore ka rreth 300 milion hojëza, të cilat sigurojnë, apo japin, rreth 70m2 sipërfaqe frymëshkëmbyese. Gjatë frymëshkëmbimit normal një person mesatar përdor vetëm 12-14% të kapacitetit të përgjithshëm të mushkërive. Volumi rezervë i mushkërive është mjaftueshëm i madh sa për të lejuar jetën me vetëm një mushkëri. Volumi i ajrit që gjendet në mushkëri ndryshon gjatë frymëshkëmbimit. Këto ndryshime mund të dalohen me anë të një spirometri.

Mushkëritë janë të veshura nga një membranë (cipë) e hollë – pleura. Pleura është e përbërë nga dy shtresa – një shtresë e brendshme (visherale) dhe një e jashtme (parietale apo murore). Dy shtresat krijojnë një zgavër të quajtur zgavra pleurale e cila la një presion negativ. Presioni negativ parandalon kolapsin e mushkërive. Pleura sekreton (tahit) një lëng që lubrifikon muhskëritë dhe i lejon që të zgjerohen dhe tkurren duke rrëshkitur njëra mbi tjetrën dhe mbi pleurën.

…

© mbi tekstin, Rinstinkt

——————————————————————————————