Çfarë janë dhe si bëhen vaksinat?

Çfarë janë vaksinat?

Vaksina nuk dhemb

Vaksina është një produkt i përbërë nga një sasi shumë e vogël mikoorganizmash, që mund të jenë viruse apo baktere, të vrarë apo të dobësuar, sikundër mund të jetë e përbërë nga pjesë virusesh apo bakteresh. Vaksina është e projektuar që të stimulojë sistemin tonë imunitar në prodhimin e kundërtrupave, pra në krijimin e reaksionit të parë imunitar (mbrojtës).

Vaksinat përdorin mekanizmin mbrojtës natyror të trupit tonë, sistemin imunitar, të formësuar nga rrugëtimi i gjatë evolutiv.

Mbrojtja imunitare përfundimatere, që stimulohet nga vaksina, është e ngjashme me atë që realizohet në fund të sëmundjes. Kjo na mbron nga sulmi i mikroorganizmave të pranishëm në ambientin e jashtëm dhe në personat e komunitetit tonë, pa u zhvilluar simptomat dhe ndërlikimet që do të lindnin nga sëmundja eventuale.

Si bëhen vaksinat?

Vaksinat prodhohen në mënyra të ndryshme, por në të gjitha janë të pranishëm përbërësit që gjenden tek viruset dhe bakteret dhe që janë në gjendje të stimulojnë mekanizma natyrorë në mbrojtje të trupit tonë. Pra, vaksina nuk është diçka artificiale në vetevete. Vaksinat përmbajnë edhe sasi të vogla konservantësh dhe antibiotikësh; disa përmbajnë edhe kripëra alumini për të ndihmuar në prodhimin e përgjigjes imunitare.

Sisteme të ndryshme të prodhimit të vaksinave

Dobësimi i virusit

Me anë të kësaj strategjie viruset dobësohen në mënyrë të tillë që zhvillohen me shumë vështirësi në brendësi të organizmit. Vaksinat kundër Fruthit, Shytave, Rubeolës dhe Varicelës janë të ndërtuar në këtë mënyrë, pra me virus të dobësuar.

Virusët zakonisht e shkaktojnë sëmundjen përkatëse duke u shumuar shumë herë brenda organizmit. Ndërsa virusët natyrorë replikohen (shumohen) mijëra herë, virusët e dobësuar të vaksinave nuk replikohen më shumë se 20 herë, kjo sipas normave. Kështu, duke qenë se nuk mund të replikohen pafundësisht nuk e shkaktojnë dot sëmundjen që do të shkaktonin normalisht, dhe organizmi i mban në kontroll duke krijuar si pasojë imunitetin nga kontakti ti parë.

Avantazh i vaksinave me viruse “të dobësuar” është se me një ose dy doza të vaksinës vendoset një imunitet që zgjat gjithë jetën. Limiti është se këto lloj vaksinash nuk mund t’u jepen personave me defekte të sistemi imunitare (si për shembull personat të prekur nga kanceri apo AIDS).

Çaktivizimi i virusit

Me anët të kësaj strategjie viruset inaktivizohen plotësisht, ose vriten, me anë të sistemeve kimike. Për pasojë virusi nuk mund të shumëfishohet apo të shkaktojë sëmundje. Me anë të kësaj metode krijohen vaksinat e poliomielitit të llojit të Salkut, pra me virus të inaktivizuar, vaksina kundër hepatitit-A, një lloj vaksine kundër gripit dhe vaksina kundër tërbimit (vaksina rabike?).

Pjesë virusesh

Me anë të këtij sistemi, një përbërës specifik i virusit hiqet prej tij apo sintetizohet dhe përdoret si vaksinë. Vaksina kundër hepatitit-A krijohet me anë të këtij sistemi. Vaksina kundë hepatitit B përbëhet nga një proteinë që gjendet në sipërfaqen e virusit dhe sintetizohet me anë të teknikës së ADN-së rekombinante. Kjo vaksinë mund të merret edhe nga personat që kanë probleme nga sistemi imunitar, dhe duket se jep imunitet për gjithë jetën pas tre dozash.

Përdorimi i baktereve

Disa baktere shkaktojnë sëmundje nëpërmjet prodhimi të një proteine të dëmshme, që quajtur toksinë. Disa vaksina realizohen duke marrë toksinën e bakterit dhe duke e inaktivizuar kimikisht. Toksina  e inaktivizuar quhet anatoksinë. Pas inaktivizimit toksina ruan ende aftësinë për të stimuluar sistemin imunitar por jo atë për të shkaktuar dëme. Në këtë mënyrë janë të realizuar vaksinat kundër difterisë, tetanosit.

Një tjetër mënyrë për të ndërtuar vaksina bakterore është ajo e të përdorurit të veshjes glicidike të bakterit, pra të polisakaridit. Gjithsesi duke qenë se fëmijët e vegjël nuk kanë një përjgigje të mirë imunitare kundër veshjes glicidike, kjo veshje lidhet me një proteinë të padëshme (kjo lloj vaksine me polisakarid të konjuguar).

Sikundër vaksinat me viruse të inaktivizuar, edhe vaksinat bakterore mund t’u jepen subjekteve me sistem imunitar të kompromentuar, por shpesh janë të nevojshme disa doza për të induktuar një mbrojtje të përshtatshme imunitare.

Ndihmës të vaksinave

Në vaksina janë të pranishme edhe sasi të vogla substancash të nevojshme për të parandaluar ndotjen nga bakteret, për të shmangur humbjen e efikasitetit në kohë apo për të fuqizuar përjgigjen imunitare. Audjuvantët janë, antibiotikët (për të parandaluar rritjen bakterore, për shembull neomicina); alumini, nën formën e kripërave të aluminit ( për të rritur stimulimin imunitar); formaldeidi (për të vrarë viruset dhe bakteret që mund të gjenden në kulturat për prodhimin e vaksinave); monoksid glutamati (që përdoret në disa vaksina si stabilizues ndaj ndryshimeve të temperaturës, lagështisë, pH etj.); sulfati (edhe ky me funksion stabilizues); thiomerosali (një konservant).

–

 [Të pëlqeu postimi? Nëse po, atëhere mos harro të vendoshësh një “Like” tek faqja e blogut në Facebook.]

————————————————————————————–